LỜI NÓI ĐẦU
Do tầm quan trọng của quản trị chiến lược, hiện nay — hơn bao giờ hết — nhu cầu học tập và nghiên cứu về lĩnh vực này đang không ngừng gia tăng từng ngày.
Tại Việt Nam, người đọc có thể tiếp cận nhiều tài liệu về quản trị chiến lược của các tác giả trong và ngoài nước. Nhằm làm phong phú thêm kho tàng tri thức về lĩnh vực này, đồng thời đáp ứng yêu cầu của Bộ Giáo dục và Đào tạo về việc mỗi trường đại học cần có chương trình đào tạo và hệ thống giáo trình tương ứng, nhóm chúng tôi đã biên soạn cuốn “Giáo trình Quản trị Chiến lược” dành cho những ai có nhu cầu tham khảo, học tập và nghiên cứu sâu hơn.
Với mục đích xây dựng một tài liệu phù hợp với chuyên ngành Quản trị Kinh doanh, nhóm biên soạn đã thiết kế giáo trình theo cấu trúc có sự khác biệt so với các tài liệu hiện có trên thị trường. Giáo trình này đi sâu hơn vào việc giới thiệu các lý thuyết và mô hình quản trị chiến lược đã và đang được các doanh nghiệp trên thế giới áp dụng thành công, như:
- Mô hình Delta,
- Bản đồ chiến lược,
- Chuỗi giá trị và năm lực lượng cạnh tranh của M. Porter,
- Chiến lược đại dương xanh,…
Để hoàn thành giáo trình, nhóm biên soạn chủ yếu sử dụng phương pháp diễn dịch – quy nạp nhằm khái quát các lý thuyết quản trị chiến lược hiện có trên thế giới, đồng thời kế thừa có chọn lọc để trình bày các mô hình từ cổ điển đến hiện đại. Trên cơ sở đó, nhóm tác giả đã cụ thể hóa lý thuyết và đưa ra các mô hình phù hợp trong bối cảnh toàn cầu hóa hiện nay tại Việt Nam.
Giáo trình tập trung vào các nội dung cốt lõi mà sinh viên, học viên cao học và nhà quản lý cần nắm vững để áp dụng vào thực tiễn, bao gồm:
- Quy trình xây dựng chiến lược,
- Các loại chiến lược,
- Phương thức lựa chọn, tổ chức thực hiện,
- Kiểm soát và điều chỉnh chiến lược.
Các nội dung khác được giới thiệu ở mức khái quát, đảm bảo tính logic của một giáo trình chuẩn về Quản trị Chiến lược.
Giáo trình gồm Lời nói đầu, Kết luận và 09 chương nội dung chính.
Mặc dù nhóm biên soạn đã nỗ lực hoàn thiện, song không tránh khỏi những hạn chế nhất định. Chúng tôi rất mong nhận được những ý kiến đóng góp quý báu của bạn đọc để giáo trình ngày càng hoàn thiện hơn.
Trân trọng!
MỤC LỤC
LỜI NÓI ĐẦU ………………………………………………………………………… vii
Chương 1. TỔNG QUAN VỀ CHIẾN LƯỢC VÀ QUẢN TRỊ CHIẾN LƯỢC …………. 1
1.1. Khái niệm về chiến lược và quản trị chiến lược
1.2. Quy trình quản trị chiến lược
1.3. Nhiệm vụ của quản trị chiến lược
1.4. Lợi ích và hạn chế của quản trị chiến lược
1.5. Các câu hỏi chiến lược cơ bản
1.6. Công cụ xây dựng và các cấp độ chiến lược
Chương 2. SỰ PHÁT TRIỂN CÁC LÝ THUYẾT VÀ MÔ HÌNH QUẢN TRỊ CHIẾN LƯỢC …………. 12
2.1. Mô hình Delta của Arnoldo C. Hax và Dean L. Wilde
2.2. Bản đồ chiến lược
2.3. Chiến lược đại dương xanh
2.4. Các lý thuyết chiến lược của Michael Porter
Chương 3. TẦM NHÌN, SỨ MỆNH VÀ GIÁ TRỊ CỐT LÕI …………. 62
3.1. Tầm nhìn (Vision)
3.2. Sứ mệnh (Mission)
3.3. Giá trị cốt lõi (Core Values)
3.4. Mục tiêu chiến lược
Chương 4. ẢNH HƯỞNG CỦA CÁC YẾU TỐ MÔI TRƯỜNG ĐẾN QUẢN TRỊ CHIẾN LƯỢC …………. 78
4.1. Ảnh hưởng của môi trường vĩ mô (PEST)
4.2. Ảnh hưởng của môi trường cạnh tranh ngành
4.3. Ảnh hưởng của môi trường nội bộ
Chương 5. PHÂN TÍCH VÀ LỰA CHỌN CHIẾN LƯỢC …………. 114
5.1. Phân tích SWOT
5.2. Ma trận SPACE
5.3. Ma trận BCG
5.4. Ma trận GE
5.5. Các chiến lược đề xuất
Chương 6. CHIẾN LƯỢC KINH DOANH QUỐC TẾ …………. 186
6.1. Chiến lược thâm nhập thị trường quốc tế
6.2. Chiến lược đa quốc gia, toàn cầu và khu vực
6.3. Các mô hình thực hiện chiến lược quốc tế
Chương 7. LỰA CHỌN CHIẾN LƯỢC …………. 220
7.1. Yêu cầu và quy trình lựa chọn chiến lược
Chương 8. TỔ CHỨC THỰC HIỆN CHIẾN LƯỢC …………. 240
8.1. Nguyên tắc triển khai
8.2. Tiến trình thực hiện chiến lược
Chương 9. KIỂM SOÁT VÀ ĐIỀU CHỈNH CHIẾN LƯỢC …………. 250
9.1. Bản chất của đánh giá chiến lược
9.2. Công nghệ thông tin trong kiểm soát
9.3. Nguyên tắc và hạn chế trong thực hiện
TÀI LIỆU THAM KHẢO ……………………………………………………. 278
1.6. Các công cụ đã xây dựng chiến lược và các chiến lược chủ yếu
Các công cụ được sử dụng phổ biến trong việc xây dựng chiến lược gồm:
- Ma trận EFE (External Factor Evaluation)
→ Ma trận đánh giá các yếu tố của môi trường bên ngoài. - Ma trận IFE (Internal Factor Evaluation)
→ Ma trận đánh giá các yếu tố của môi trường bên trong. - Ma trận SPACE
→ Xác định các chiến lược: tấn công, cạnh tranh, phòng thủ… dựa trên vị thế và sức mạnh của doanh nghiệp. - Ma trận BCG (Boston Consulting Group) và Ma trận GE (General Electric)
→ Giúp xác định chiến lược phát triển sản phẩm, đa dạng hóa kinh doanh và lựa chọn danh mục đầu tư hợp lý.
1.7. Ba cấp độ quản trị chiến lược
- Cấp công ty (Corporate Level)
- Soạn thảo chiến lược tổng quát, xác định mục tiêu dài hạn và các phương thức để đạt được mục tiêu đó trong từng giai đoạn.
- Cấp đơn vị kinh doanh (Business Level)
- Dựa trên chiến lược tổng thể, cấp trung gian này đề ra các chiến lược kinh doanh theo chức năng như:
marketing, nhân sự, tài chính, sản xuất… - Mục tiêu: giúp từng bộ phận đạt hiệu quả tối ưu trong phạm vi mục tiêu chung của công ty.
- Dựa trên chiến lược tổng thể, cấp trung gian này đề ra các chiến lược kinh doanh theo chức năng như:
- Cấp chức năng (Functional Level)
- Tập trung vào chương trình hành động cụ thể, triển khai các kế hoạch chi tiết nhằm hỗ trợ các chiến lược cấp trên.
Tóm tắt nội dung chương 1
Quản trị chiến lược có thể được trình bày theo nhiều cách khác nhau, nhưng nhìn chung đều bao gồm quá trình xây dựng, tổ chức thực hiện và kiểm soát chiến lược nhằm đạt được mục tiêu đã đề ra.
Hiện nay, có nhiều mô hình quản trị chiến lược khác nhau, trong đó các mô hình phổ biến đang được áp dụng rộng rãi gồm:
- Mô hình Delta,
- Bản đồ chiến lược,
- Chuỗi giá trị và năm lực lượng cạnh tranh của Michael Porter,
- Chiến lược đại dương xanh.
Quản trị chiến lược giúp doanh nghiệp giảm thiểu rủi ro, tận dụng cơ hội thông qua việc kết hợp linh hoạt các chiến lược phù hợp.
Để quản trị chiến lược hiệu quả, tổ chức cần xác định rõ sứ mệnh, mục tiêu, tầm nhìn, và phân tích môi trường kinh doanh nhằm xây dựng, thực hiện, kiểm soát, và phân cấp các chiến lược một cách hợp lý.
Câu hỏi ôn tập
- Quy trình thiết lập chiến lược và quản trị chiến lược là gì?
- Những công cụ nào được sử dụng trong việc xây dựng chiến lược?
- Nhiệm vụ cốt lõi của quản trị chiến lược là gì?
- Anh/chị hãy nêu ý kiến đồng ý hoặc không đồng ý với các nhận định sau và giải thích lý do:
- a) Việc thiết lập chiến lược dễ dàng nhất khi môi trường ít biến động.
- b) Chiến lược có giá trị nhất khi môi trường thay đổi nhanh chóng.
- c) Trong môi trường toàn cầu hóa, doanh nghiệp cần phản ứng linh hoạt và kết nối cao.
- Hãy lấy ví dụ về một chiến lược của công ty trong hoặc ngoài nước mà anh/chị biết.
Phân tích chiến lược đó và cho biết nó mang lại lợi ích gì cho doanh nghiệp.
CHƯƠNG 2: SỰ PHÁT TRIỂN CÁC LÝ THUYẾT VÀ MÔ HÌNH QUẢN TRỊ CHIẾN LƯỢC
Mục tiêu chương 2
Chương này giúp người học làm quen với các cách tiếp cận và mô hình quản trị chiến lược đã và đang được sử dụng trong hơn 60 năm qua.
Các lý thuyết và mô hình này được chia thành những nhóm tiêu biểu, đại diện cho sự phát triển của tư duy chiến lược trong doanh nghiệp hiện đại.
2.1. Lý thuyết về Mô hình DELTA – DPM của Arnoldo C. Hax và Dean L. Wilde (1985)
Mô hình Delta là một khuôn khổ chiến lược được phát triển bởi Giáo sư Arnoldo C. Hax (Trường Quản lý MIT Sloan, Hoa Kỳ) và Dean L. Wilde, nhà sáng lập Dean & Company – một công ty tư vấn chiến lược và đầu tư hàng đầu của Mỹ.
Mục tiêu của mô hình này là hướng dẫn các nhà quản lý và giám đốc điều hành trong việc xây dựng và thực hiện chiến lược kinh doanh hiệu quả, đặc biệt trong nền kinh tế số hiện nay.
Về cơ bản, mô hình Delta tích hợp giữa lợi thế cạnh tranh và chuỗi giá trị (Value Chain) dựa trên năm lực lượng cạnh tranh của Michael Porter, đồng thời nhấn mạnh đến việc xây dựng mối quan hệ bền vững với khách hàng – trung tâm của mọi hoạt động chiến lược.
Nhận xét của các chuyên gia quốc tế về Mô hình Delta
“Đối với một giáo trình — đặc biệt trong lĩnh vực này — tôi thấy điều mà Hax đang giảng dạy thật đáng quý.”
— Franco Modigliani, Giáo sư danh dự, MIT Sloan School of Management,
(Người đạt giải Nobel Kinh tế năm 1985)
“Các doanh nghiệp đã áp dụng Mô hình Delta cho thấy tác động tích cực rõ rệt. Trong một thế giới thay đổi nhanh chóng, đây là mô hình chiến lược doanh nghiệp mới đầy giá trị.”
— Gerhard Schulmeyer, Chủ tịch & Giám đốc điều hành Siemens
“Công trình của Hax mang lại cách nhìn sâu sắc về việc hoạch định và thực thi chiến lược trong bối cảnh hiện đại.”
— Lester Thurow, MIT Sloan School of Management
“Khả năng xây dựng chiến lược rõ ràng và định hướng hành động là điểm sáng của Dự án Delta.”
— Niall FitzGerald, Chủ tịch Unilever PLC