CUỐN SÁCH NÀY RA ĐỜI để đáp lại một thách đố từ biên tập viên của chúng tôi, cô Susan Williams. Cô muốn chúng tôi viết một cuốn sách trình bày “những khám phá và bài học về lãnh đạo” mà chúng tôi tích lũy được trong suốt quá trình học hỏi, nghiên cứu, viết lách, thảo luận và bàn bạc về lĩnh vực này trong hơn hai thập kỷ qua. Cô muốn chúng tôi “vật lộn” với “những mâu thuẫn, những vấn đề hóc búa, những tranh luận nông bỏng và những câu hỏi nhập nhằng” mà những người đang thực sự đối mặt phải ưu tâm đến. Cô thuyết phục chúng tôi “rời bục giảng” để viết theo phong văn “cá nhân hơn, sâu sắc hơn, tinh tế hơn và đôi khi, thẳng thắn hơn nữa”. Chúng tôi không chắc làm được điều cô Susan muốn. Thậm chí chúng tôi còn không chắc mình hiểu hết những điều cô nói nhưng chấp nhận thử thách và bắt tay vào việc. Chúng tôi sớm nhận ra rằng sau gần 25 năm viết lách cùng nhau, giờ phải viết một cái gì đó một cách hoàn toàn khác trước quả không dễ chút nào. Chúng tôi đã quen khuấy điều này, mặc dù thường xuyên tự vấn cho mọi người rằng chúng ta tổn rất nhiều sức lực và trí não để có thể thay đổi đó. Trước tiên chúng tôi xác định những câu hỏi chung nhất, thường xuyên được đưa ra về những nhà lãnh đạo, tố chất lãnh đạo, và nguyên tắc lãnh đạo, và ghi nhận tất cả những điều quan sát được suốt những năm qua. Chúng tôi đã đề cập sơ một số chủ đề để trong số này trong cuốn sách khác, nhưng mục đích chính của chúng tôi khi viết sách này là đi vào một địa điểm mới và mở ra những con đường mới để khám phá những khía cạnh lớn lao hơn về lãnh đạo. Tuy nhiên, những gì có thể coi là khám phá về một chủ đề nào đó cũng chỉ là những mảnh vụn góp lại từ những nghiên cứu trong quá khứ. Chúng tôi liệt kê ra danh sách những đề tài hay ho để viết, nhưng chúng cứ như trang trí cây thông Noel được quăng vụng vải trên sàn nhà. Mỗi đề tài đều có vẻ ổn, nhưng chẳng có cái cây nào được treo lên; chẳng có đề tài nào sẽ giúp liên kết các đề tài với nhau. Khi ấy một thiên thần đã hiện ra giúp chúng tôi giải quyết vấn đề. Trong một buổi trò chuyện với bà Tae Moon Kouzes, vợ của ông Jim, đồng thời cũng là một chuyên gia huấn luyện điều hành, chúng tôi chia sẻ với bà tuyệt vọng về tình trạng thoái hoá nan nay. Chúng tôi cho bà xem danh sách, trong đó có đề tài “Di sản bạn để lại cho đời sau chính là cuộc đời bạn,” mà về sau dùng làm lời bạc cho sách này. Tae rất thích tựa đề đó, bà còn nói thêm: “Bất cứ nhà lãnh đạo nào tôi từng làm việc cũng đều muốn để lại một di sản. ” Nhận xét của bà đánh trúng vào thóc của chúng tôi. Ban đầu chúng tôi tranh luận với nhau rất nhiều về ý tưởng “di sản” đó. Chúng tôi hoàn toàn không biết chắc có phải bất cứ người lãnh đạo nào cũng muốn để lại di sản cho lớp sau hay không, nhưng có một điều khá chắc chắn là những người lãnh đạo đều để lại một di sản cho bản thân họ. Chúng tôi cũng không muốn tự dồn mình vào thế kẹt bằng việc phòng đoán rằng mỗi một quyết định lãnh đạo đề ra đều dựa trên ý muốn để lại di sản cho lớp sau. Chúng tôi còn lo lắng hơn nữa rằng việc tuyên bố mỗi người lãnh đạo đều muốn để lại di sản cho lớp sau có thể khiến độc giả liên tưởng công việc lãnh đạo với một chức tước hay danh vị trong một tổ chức, trong khi thật ra đó là một nhân quan để tạo nên sự khác biệt mà bất cứ người nào, dù ở vị trí nào, cũng có thể được. Luận điểm xuyên suốt cuốn sách mà chúng tôi muốn gửi đến độc giả là ai cũng cần phải tạo dựng cho mình những tố chất lãnh đạo cần thiết, và tất cả chúng ta đều có khả năng thực hiện điều đó. Hơn nữa, thật là phiền cứ phải nhầm lẫn tự vấn, “Nếu mình làm điều này thì di sản để lại cho lớp sau là gì?” Thay vì bắt tay vào việc ta cho là đúng đắn, và biết rằng lịch sử sẽ phán xét và ghi nhớ những đóng góp ấy. Việc quá chú trọng đến di sản dường như lại quan niệm những nhà lãnh đạo thường hành động vì người khác. Chúng tôi bàn tới bàn lui, cuối cùng đã thấy đề tài “di sản” liên hệ ra sao với những kinh nghiệm tích lũy được trong suốt những năm qua. Điều đó được thể hiện rõ nét trong câu trả lời của Gail Mayville, người mà chúng tôi đã viết về phong cách lãnh đạo nhiều năm trước, khi được hỏi tại sao cô vốn lên và hành động: “Riêng tôi, tôi luôn bị thúc đẩy bởi những gì tôi để lại cho con cháu mình.” Tất cả chúng ta có lẽ không có được sự ý thức rõ ràng đó, nhưng thực tế là chúng ta sẽ để lại những gì mình thực sự muốn chứ không phải là bất cứ thứ gì ta năm ngoái chủ ý hay do vô tình. Hơn nữa, di sản cho lớp sau là một chủ đề rất hào hứng và lạc quan. Nó khiến chúng ta nghĩ đến hành động của mình hôm nay trong một viễn cảnh rộng lớn hơn. Nó đòi hỏi chúng ta biết trân trọng người khác. Không ai có thể sống đơn độc trong doanh nghiệp hay cộng đồng. Chúng ta phải chịu trách nhiệm cho hành động của mình khi biết rằng bất cứ hành động nào cũng đều để lại hậu quả, nếu không tức thì, thì chắc chắn cũng trong một tương lai không xa. Di sản cho thấy chúng ta tạo nên sự khác biệt. Nhưng vấn đề cần nhắc là, “Tôi sẽ CUỐN SÁCH NÀY RA ĐỜI để đáp lại một thách đố từ biên tập viên của chúng tôi, cô Susan Williams. Cô muốn chúng tôi viết một cuốn sách trình bày “những khám phá và bài học về lãnh đạo” mà chúng tôi tích lũy được trong suốt quá trình học hỏi, nghiên cứu, viết lách, thảo luận và bàn bạc về lĩnh vực này trong hơn hai thập kỷ qua. Cô muốn chúng tôi “vật lộn” với “những mâu thuẫn, những vấn đề hóc búa, những tranh luận nông bỏng và những câu hỏi nhập nhằng” mà những người đang thực sự đối mặt phải ưu tâm đến. Cô thuyết phục chúng tôi “rời bục giảng” để viết theo phong văn “cá nhân hơn, sâu sắc hơn, tinh tế hơn và đôi khi, thẳng thắn hơn nữa”. Chúng tôi không chắc làm được điều cô Susan muốn. Thậm chí chúng tôi còn không chắc mình hiểu hết những điều cô nói nhưng chấp nhận thử thách và bắt tay vào việc. Chúng tôi sớm nhận ra rằng sau gần 25 năm viết lách cùng nhau, giờ phải viết một cái gì đó một cách hoàn toàn khác trước quả không dễ chút nào. Chúng tôi đã quen khuấy điều này, mặc dù thường xuyên tự vấn cho mọi người rằng chúng ta tổn rất nhiều sức lực và trí não để có thể thay đổi đó. Trước tiên chúng tôi xác định những câu hỏi chung nhất, thường xuyên được đưa ra về những nhà lãnh đạo, tố chất lãnh đạo, và nguyên tắc lãnh đạo, và ghi nhận tất cả những điều quan sát được suốt những năm qua. Chúng tôi đã đề cập sơ một số chủ đề để trong số này trong cuốn sách khác, nhưng mục đích chính của chúng tôi khi viết sách này là đi vào một địa điểm mới và mở ra những con đường mới để khám phá những khía cạnh lớn lao hơn về lãnh đạo. Tuy nhiên, những gì có thể coi là khám phá về một chủ đề nào đó cũng chỉ là những mảnh vụn góp lại từ những nghiên cứu trong quá khứ. Chúng tôi liệt kê ra danh sách những đề tài hay ho để viết, nhưng chúng cứ như trang trí cây thông Noel được quăng vụng vải trên sàn nhà. Mỗi đề tài đều có vẻ ổn, nhưng chẳng có cái cây nào được treo lên; chẳng có đề tài nào sẽ giúp liên kết các đề tài với nhau. Khi ấy một thiên thần đã hiện ra giúp chúng tôi giải quyết vấn đề. Trong một buổi trò chuyện với bà Tae Moon Kouzes, vợ của ông Jim, đồng thời cũng là một chuyên gia huấn luyện điều hành, chúng tôi chia sẻ với bà tuyệt vọng về tình trạng thoái hoá nan nay. Chúng tôi cho bà xem danh sách, trong đó có đề tài “Di sản bạn để lại cho đời sau chính là cuộc đời bạn,” mà về sau dùng làm lời bạc cho sách này. Tae rất thích tựa đề đó, bà còn nói thêm: “Bất cứ nhà lãnh đạo nào tôi từng làm việc cũng đều muốn để lại một di sản. ” Nhận xét của bà đánh trúng vào thóc của chúng tôi. Ban đầu chúng tôi tranh luận với nhau rất nhiều về ý tưởng “di sản” đó. Chúng tôi hoàn toàn không biết chắc có phải bất cứ người lãnh đạo nào cũng muốn để lại di sản cho lớp sau hay không, nhưng có một điều khá chắc chắn là những người lãnh đạo đều để lại một di sản cho bản thân họ. Chúng tôi cũng không muốn tự dồn mình vào thế kẹt bằng việc phòng đoán rằng mỗi một quyết định lãnh đạo đề ra đều dựa trên ý muốn để lại di sản cho lớp sau. Chúng tôi còn lo lắng hơn nữa rằng việc tuyên bố mỗi người lãnh đạo đều muốn để lại di sản cho lớp sau có thể khiến độc giả liên tưởng công việc lãnh đạo với một chức tước hay danh vị trong một tổ chức, trong khi thật ra đó là một nhân quan để tạo nên sự khác biệt mà bất cứ người nào, dù ở vị trí nào, cũng có thể được. Luận điểm xuyên suốt cuốn sách mà chúng tôi muốn gửi đến độc giả là ai cũng cần phải tạo dựng cho mình những tố chất lãnh đạo cần thiết, và tất cả chúng ta đều có khả năng thực hiện điều đó. Hơn nữa, thật là phiền cứ phải nhầm lẫn tự vấn, “Nếu mình làm điều này thì di sản để lại cho lớp sau là gì?” Thay vì bắt tay vào việc ta cho là đúng đắn, và biết rằng lịch sử sẽ phán xét và ghi nhớ những đóng góp ấy. Việc quá chú trọng đến di sản dường như lại quan niệm những nhà lãnh đạo thường hành động vì người khác. Chúng tôi bàn tới bàn lui, cuối cùng đã thấy đề tài “di sản” liên hệ ra sao với những kinh nghiệm tích lũy được trong suốt những năm qua. Điều đó được thể hiện rõ nét trong câu trả lời của Gail Mayville, người mà chúng tôi đã viết về phong cách lãnh đạo nhiều năm trước, khi được hỏi tại sao cô vốn lên và hành động: “Riêng tôi, tôi luôn bị thúc đẩy bởi những gì tôi để lại cho con cháu mình.” Tất cả chúng ta có lẽ không có được sự ý thức rõ ràng đó, nhưng thực tế là chúng ta sẽ để lại những gì mình thực sự muốn chứ không phải là bất cứ thứ gì ta năm ngoái chủ ý hay do vô tình. Hơn nữa, di sản cho lớp sau là một chủ đề rất hào hứng và lạc quan. Nó khiến chúng ta nghĩ đến hành động của mình hôm nay trong một viễn cảnh rộng lớn hơn. Nó đòi hỏi chúng ta biết trân trọng người khác. Không ai có thể sống đơn độc trong doanh nghiệp hay cộng đồng. Chúng ta phải chịu trách nhiệm cho hành động của mình khi biết rằng bất cứ hành động nào cũng đều để lại hậu quả, nếu không tức thì, thì chắc chắn cũng trong một tương lai không xa. Di sản cho thấy chúng ta tạo nên sự khác biệt. Nhưng vấn đề cần nhắc là, “Tôi sẽ tạo nên sự khác biệt kiểu gì đây?” Không có gì là mâu thuẫn yếu cầu nhà lãnh đạo về di sản của bản thân họ nhưng lại chú trọng đến sự đóng góp của người khác. Chẳng có gì ích kỷ khi nghĩ về di sản của bản thân hay giá trị. Nhiên cứu của chúng tôi cho thấy những người nắm rõ nhìn và giá trị sẽ gắn bó và tận tụy với tổ chức của họ hơn là những người không nắm rõ những điều đó. Trong khi chưa có những vững chắc như vậy về di sản, chúng tôi có thể giả định rằng sự ý thức rõ ràng về di sản cũng dẫn đến kết quả như vậy. Khi nghĩ đến di sản cho đời sau, chúng ta sẽ phải hành động vượt trên những định nghĩa thông thường, thiển cận về thành công. Di sản là một sự kết hợp hài hòa quá khứ, hiện tại và tương lai, và khi phấn đấu do suy nghĩ về di sản, chúng ta buộc phải xem xét, cân nhắc mình đã ở đâu, đang ở đâu, và sẽ đi về đâu. Chúng ta ta buộc phải tự hỏi chúng ta là ai và tại sao chúng ta lại hiện diện. Chúng ta ta phải cân nhắc kỹ lưỡng hơn, sâu sắc hơn giá trị của những việc đã xảy ra, đang xảy ra, và sẽ xảy ra. Chúng ta ta tìm kiếm trong tâm hồn mình những chân giá trị của cuộc sống. Quá trình lùng sục, tìm cách để lại một di sản có giá trị vĩnh cửu đích thực là một hành trình đi từ thành công đến chân giá trị. Tất cả chúng ta đều có quyền lựa chọn. Chúng ta có thể nói: “Này, tôi đến đây chỉ vì bản thân, nên tôi chẳng bận tâm dọn dẹp khu vực cắm trại hay là dập tắt lửa trại đâu. Cái quái gì thế này, tôi có trở lại đây nữa đâu mà phải quan tâm tâm?” Nhưng chúng ta cũng có thể nói cách khác, “Những người cắm trại sau tôi sẽ muốn tận hưởng vẻ đẹp của khu này. Tôi làm gì được giúp họ có những giây phút thư giãn còn mỹ mãn hơn tôi?” Ý tưởng khi ra đi để lại một khu trại tươi đẹp hơn khi ta đến sẽ thúc đẩy ta hành động theo hướng đó. Tư duy hướng để lại di sản cho lớp sau nghĩa là ta cống hiến đời mình để tạo nên sự khác biệt, chứ không phải chỉ đơn thuần làm việc để đạt danh vọng và tiền tài. Điều đó cũng có nghĩa là trân trọng những người sẽ thừa hưởng những gì chúng ta để lại sau lưng. Khi tự vấn xem ta muốn thể hiện sau nhở về mình, ta đã gieo trồng những hạt giống bằng cách sống một cuộc đời xứng đáng. Để lại di sản độc đáo của của mình. Và khi để lại di sản đó của đời mình, chúng ta đã khiến trái đất trở thành một nơi tốt đẹp hơn xưa nay khi chúng ta bước vào đời. Cuốn sách này bao gồm 21 bài tiểu luận nhỏ góp chung trong bốn phần – cộng thêm phần Lời bạt – thể hiện những trăn trở, suy tư của chúng tôi về di sản