Quyết định quản trị có vai trò rất quan trọng đối với sự thành công hay thất bại của doanh nghiệp hoặc lớn hơn là của quốc gia. Vua Trần quyết định họp hội nghị Diên Hồng và cả nước đã quyết tâm đánh giặc Nguyên Mông, nhờ đó Đại Việt đã chiến thắng; Đại tướng Võ Nguyên Giáp đã đi đến một quyết định, ngày nay được ông thừa nhận là khó khăn nhất trong cuộc đời chỉ huy của mình, đã góp phần làm nên chiến thắng Điện Biên Phủ chấn động địa cầu; Doanh nhân Bạch Thái Bưởi có một quyết định kịp thời đã làm nên chiến thắng của người Việt trước người Hoa và người Pháp trong lĩnh vực vận tải sông biển.
Vì vậy, để tránh sai lầm khi ra quyết định, đòi hỏi bất cứ nhà quản trị nào cũng phải không ngừng nâng cao kỹ năng ra quyết định của chính mình. Dù làm việc ở vị trí nào và trong lĩnh vực gì, mỗi một nhà quản trị đều phải thường xuyên ra quyết định và chịu trách nhiệm về các quyết định đã lựa chọn. Hơn thế nữa, trong bối cảnh môi trường ngày càng bất định, cạnh tranh ngày càng gay gắt, các nhà quản trị còn phải có năng lực quyết đoán và ra quyết định nhanh chóng. Nhanh đã trở thành một yêu cầu ưu tiên của việc ra quyết định quản trị. Vì vậy, trong các chương trình đào tạo 7 Ra quyết định quản trị MBA cũng như các khóa đào tạo về quản trị đều có môn học Ra quyết định. Theo định hướng mục tiêu là đào tạo doanh nhân và lãnh đạo, Khoa Quản trị Kinh doanh, Trường Đại học Kinh tế – Đại học Quốc gia Hà Nội đã đưa môn học Ra quyết định quản trị vào giảng dạy cho cả hai chương trình đào tạo thạc sỹ quản trị kinh doanh định hướng thực hành và định hướng nghiên cứu.
Môn học đã cung cấp và trang bị cho người học các tri thức và kỹ năng phát hiện vấn đề, tìm kiếm nguyên nhân, đề xuất các phương án và lựa chọn quyết định một cách khoa học, sáng tạo và hiệu quả. Để tiếp tục nâng cao chất lượng đào tạo nhằm đáp ứng nhu cầu ngày càng tăng của người học cũng như đòi hỏi của thực tiễn, Khoa Quản trị kinh doanh quyết định tổ chức biên soạn giáo trình Ra quyết định quản trị dành cho hệ đào tạo thạc sỹ. Giáo trình được cấu trúc thành 5 chương với ý tưởng chủ đạo và xuyên suốt là vận dụng tư tưởng quản trị hài hòa Đông – Tây vào việc ra quyết định. Trong đó, ba chương đầu đi vào các nội dung khoa học cốt lõi của ra quyết định, hai chương cuối nhấn mạnh vào việc vận dụng khoa học ra quyết định vào hoàn cảnh thực tiễn, đặc biệt là thực tiễn của Việt Nam.
Giáo trình cũng cung cấp các tình huống ra quyết định của các tổ chức/doanh nghiệp Việt Nam và nước ngoài, qua đó làm sáng tỏ thêm các nhân tố chi phối quá trình ra quyết định của các nhà quản trị theo phương châm: “Tư duy toàn cầu, quyết định địa phương”.
Giáo trình được hoàn thành với sự tâm huyết và phối hợp ăn khớp của ba đồng tác giả: PGS.TS. Hoàng Văn Hải – Chủ nhiệm Khoa Quản trị Kinh doanh, TS. Nguyễn Ngọc Thắng – Chủ nhiệm Bộ môn Quản trị Chiến lược và TS. Nguyễn Viết Lộc – Giảng viên Bộ môn Văn hóa Doanh nghiệp. Các chương cụ thể được phân công biên soạn như sau: Chương 1 và 4 – PGS.TS. Hoàng Văn Hải; Chương 2 và 3 – TS. Nguyễn Ngọc Thắng; Chương 5 – TS. Nguyễn Viết Lộc. Lời giới thiệu Trong quá trình biên soạn Giáo trình, tập thể tác giả đã nhận được sự chỉ đạo và giúp đỡ của Ban Giám hiệu Trường Đại học Kinh tế – Đại học Quốc gia Hà Nội, sự góp ý về chuyên môn của các đồng nghiệp và các nhà quản lý, các doanh nhân khắp mọi miền đất nước. Chúng tôi trân trọng cảm ơn sự chỉ đạo, giúp đỡ và góp ý quý báu đó và mong muốn tiếp tục nhận được sự quan tâm giúp đỡ và góp ý trong những lần tái bản tiếp theo.
Quyết định là một sản phẩm có nguồn gốc từ vấn đề. Nếu không có vấn đề thì không có nhu cầu về quyết định. Cho nên có thể khẳng định rằng mối quan hệ vấn đề và quyết định chính là mối quan hệ nhân quả. Tuy nhiên, trên thực tế, việc tách bạch cái nào là vấn đề, cái nào là quyết định cũng là một công việc phức tạp, bởi vấn đề có thể nảy sinh từ các quyết định không đúng. Giống như khi bạn uống nhầm thuốc, tất không phải là uống lại bởi vì chỉ đơn giản là thuốc đã được uống nhầm có thể đã làm cho cơ thể của bạn thay đổi không giống như ban đầu nữa. Vì vậy, chương 1 tập trung bàn sâu hơn về vấn đề và quyết định, trước khi nói về các cách thức giải quyết vấn đề và ra quyết định ở những chương tiếp theo.
**1. Vấn đề là gì?**
Trong quá trình lãnh đạo điều hành tổ chức, các nhà quản trị thường hay phải đối mặt với cái gọi là “vấn đề”. Nhiều nhà quản trị thường không thích khi tổ chức của mình có vấn đề và thường né tránh khi đề cập đến chúng. Tuy nhiên, với cách tiếp cận này, các nhà quản trị đã làm cho các tổ chức phải trả giá rất đắt, và đến lượt mình, họ cũng để lại dấu ấn tiêu cực khó phai trong sự nghiệp của mình: trường hợp các nhà quản trị cao cấp của Enron, Vinashin, Công ty cổ phần mía đường La Ngà… Vậy, làm thế nào để biết được đâu là vấn đề và chủ động tìm ra và giải quyết chúng? Câu trả lời nằm ở chỗ, chúng ta phải biết được thế nào là vấn đề? Thực chất của vấn đề là gì? Vấn đề, theo nghĩa chung nhất, được hiểu là những tình huống và trạng thái diễn ra không theo mong muốn của chủ thể.
Ví dụ, ta muốn các đô thị có được trạng thái: đường thông, hè thoáng nhưng thực tế là tắc nghẽn giao thông và vỉa hè bị lấn chiếm. Vậy, vấn đề là: “lộn xộn trong giao thông đô thị”; hay các doanh nghiệp muốn vay lãi suất khoảng 9%/năm nhưng các ngân hàng thương mại lại cho vay với lãi suất 12%/năm thì vấn đề đối với các doanh nghiệp là: lãi suất vay vốn cao. Như vậy, công việc đầu tiên của nhà quản trị là nhận diện và gọi tên đúng vấn đề mà tổ chức gặp phải bằng cách so sánh những mục tiêu và kỳ vọng của tổ chức với tình hình thực tiễn đã và đang diễn ra. Tiếp theo, nhà quản trị phải suy ngẫm để tìm ra thực chất của vấn đề để đi đến những phân tích và quyết định đúng đắn, góp phần giải quyết được vấn đề một cách khả thi và hiệu quả (xem hộp 1.1).
Chương 1: Vấn đề và quyết định quản trị Theo cách nhận diện vấn đề như ở hộp
1.1, người ta chỉ việc lắp một cái lọc dầu vào máy bơm dầu nhớt là giải quyết triệt để vấn đề máy ngừng chạy. Nếu như nhận diện vấn đề không kỹ lưỡng, giải pháp có thể là: thay cầu chì.
**2. Nguồn gốc phát sinh vấn đề**
Trong mọi hoạt động của các tổ chức/doanh nghiệp, việc tồn tại những rủi ro, nguy cơ, hiểm họa… có thể tạo ra những vấn đề, sự cố, thậm chí khủng hoảng cũng là chuyện hết sức bình thường. Đối với các cấp quản trị & lãnh đạo thì việc đương đầu với điều này là một phần tất yếu của công việc quản trị. Tuy nhiên, trong bối cảnh hội nhập quốc tế, thị trường không ngừng thay đổi, tạo ra một áp lực cho nhà quản trị phải đối phó với các vấn đề khác nhau và thường là trong tình thế khẩn trương. Chính tình thế khẩn trương này làm cho nhà quản trị nhiều khi đưa ra những quyết định thiếu sáng suốt. Điều này không những ảnh hưởng lớn đến quá trình kinh doanh mà còn kéo theo sự lo lắng của nhiều người, thậm chí làm nảy sinh hàng loạt vấn đề khác mà hậu quả của nó là không thể lường trước được.
Trước khi bạn cố tìm hướng giải quyết vấn đề, bạn nên xem xét kỹ đó có thật sự là vấn đề cần giải quyết hay không? Bạn không nên lãng phí thời gian và sức lực vào giải quyết vấn đề nếu nó có khả năng tự biến mất hoặc không quan trọng. Vấn đề không được hiểu cặn kẽ sẽ dẫn đến cách giải quyết sai lệch, hoặc vấn đề không được giải quyết triệt để. Nếu nói theo ngôn ngữ của y khoa, việc “bắt không đúng bệnh” thì chỉ trị triệu chứng, chứ không trị được bệnh, kết quả là “tiền mất, tật mang”. Vì vậy, với tư cách là nhà quản trị, chúng ta cần dành thời gian để thu thập những thông tin cần thiết liên quan vấn đề cần giải quyết.
Ra quyết định quản trị Chúng ta cũng cần xác định xem ai là người sẽ thực hiện giải quyết vấn đề. Không phải tất cả các vấn đề có ảnh hưởng đến bạn đều do chính bạn giải quyết. Nếu bạn không có quyền hạn hay năng lực để giải quyết nó, bạn cũng không thể giải quyết được. Khi đó cách tốt nhất là chuyển vấn đề đó sang cho người nào có thể giải quyết. Nếu bạn không có năng lực giải quyết vấn đề nhưng vẫn cứ cố gắng giải quyết nó, kết quả có thể sẽ không được như bạn kỳ vọng.