LỜI BẠT Tư duy chiến lược là nghệ thuật vượt qua đối thủ cạnh tranh, với nhận thức rằng họ cũng đang cố gắng vượt qua mình. Mỗi chúng ta đều phải áp dụng tư duy chiến lược cách này, hoặc cách khác tại nơi làm việc và ngay cả ở nhà. Thương gia và các doanh nghiệp những chiến lược cạnh tranh phù hợp để tồn tại. Chính trị gia tạo ra những chiến lược quảng bá để được trưng cử và đưa ra những chiến lược hành pháp để thực hiện được những định hướng của họ. Các huấn luyện viên bóng đá vạch ra các kế hoạch chiến lược để các cầu thủ tiến trên sân bóng. Các bậc cha mẹ muốn giáo dục con cái cũng phải trở thành những nhà chiến lược nghiệp dư. Trong 40 năm qua, những chiến lược điều tiết siêu năng lượng hạt nhân đã đảm bảo sự sinh tồn của trái đất. Tư duy chiến lược đúng đắn dẫn đến nhiều hoàn cảnh khác nhau. Nhưng nền tảng của nó được xây dựng trên một số nguyên tắc cơ bản – một khoa học về chiến lược. Mục đích của chúng tôi trong việc viết cuốn sách này là người đọc từ những lĩnh vực và nghề nghiệp khác nhau có thể trở thành những nhà chiến lược giỏi hơn nếu họ biết được những nguyên tắc này. Ngành khoa học của tư duy chiến lược được gọi là lý thuyết trò chơi. Lý thuyết này còn rất trẻ, ra đời chưa quá 50 năm.
Nhiều cuốn sách đã cố gắng phát triển các ý tưởng của tư duy chiến lược cho những ứng dụng thực tế cụ thể. Một số cuốn khẩn tiếng là Chiến lược chiến tranh và Vũ khí và ảnh hưởng của Tom Schelling. Thực tế, Schelling đã đi đâu trong ứng dụng lý thuyết trò chơi vào trong việc giải quyết các xung đột về hạt nhân. Các cuốn tiếng khác là Chiến lược cạnh tranh của Michael Porter, Lý thuyết trò chơi và Chính trị của Steven Brams. Trong cuốn sách này, chúng tôi không giới hạn trong một bối cảnh cụ thể nào. Thay vào đó, chúng tôi muốn trình bày nhiều ví dụ minh họa từ những lĩnh vực khác nhau cho mỗi nguyên tắc cơ bản. Người đọc từ lĩnh vực khác nhau sẽ tìm thấy sự chia sẻ ở đây. Họ cũng sẽ thấy cách thức mà những nguyên lý cơ bản giống nhau ra nhiều chiến lược trong những hoàn cảnh khác nhau; hy vọng mang lại những góc nhìn mới về nhiều sự kiện đã và đang xảy ra. Nhiều ví dụ minh họa lấy từ văn hóa Mỹ, như văn học, điện ảnh, và thể thao. Nhiều nhà khoa học sẽ cho rằng điều này làm vụn vặt chiến lược, nhưng chúng tôi tin rằng từ những minh họa từ các lĩnh vực này là một công cụ rất hiệu quả để diễn đạt ý tưởng quan trọng. Giống như cuốn Chúa tể những chiếc nhẫn của Tolkien, cuốn sách là sự phát triển của những ý tưởng đã ấp ủ từ lâu. Nguồn gốc của nó bắt nguồn từ một khóa học “Trò chơi chiến lược” mà Avinash Dixit đã phát triển và dạy tại Khoa Quan hệ quốc tế Woodrow Wilson tại Đại học Princeton. Sau đó Barry Nalebuff dạy một khóa học tương tự tại Khoa học Chính trị và Khoa Quản lý Tổ chức tại Đại học Yale. Chúng tôi cảm ơn sự nhiệt thành và ý tưởng của nhiều sinh viên trong những khóa học này, điển hình là Anne Case, Jonathan Flemmings Heather Hazard, Dani Rodrik và Jonathan Shimshoni. Takashi Kanno và Yuichi Shimazu đã dịch ý tưởng của chúng tôi sang tiếng Nhật và trong quá trình đó đã làm cho bản tiếng Anh hoàn chỉnh hơn. Ý tưởng viết một cuốn sách ở mức độ phổ biến hơn một cuốn sách giáo khoa bắt nguồn từ Hal Varian tại Đại học Michigan. Ông cũng chia sẻ với chúng tôi rất nhiều ý kiến và nhận xét trong những bản thảo đầu tiên. Drake McFeely tại w. w. Norton đã có những cố gắng đặc biệt để làm cho ngôn ngữ của cuốn sách trở nên sống động. Nếu cuốn sách này có chỗ nào đó còn giống sách giáo khoa là do chúng tôi đã không thực hiện được hết các khuyến của ông. Nhiều đồng nghiệp và bạn bè đã đọc cẩn thận những bản thảo đầu tiên và cho chúng tôi gợi ý chi tiết tuyệt vời để chúng tôi cải thiện công việc của mình. Đáng kể nhất là David Austen-Smith (Rochester), Alan Blinder (Princeton), Seth Masters (S. Bernstein), Carl Shapiro (Princeton), Louis Taylor (MITRE Corporation), Thomas Trendell (ATT-Paradyne), Terry Vaughn (MIT Press), Robert Willig (Princeton), Stacey Mandelbaum và Laura Kang Ward. Chúng tôi cũng muốn cảm ơn những bạn bè đã giúp chúng tôi đặt tên cho cuốn sách này. Hal Varian bắt đầu với Tư duy chiến lược. Sinh viên tại Yale SOM cho chúng tôi nhiều sự lựa chọn nữa, trong số đó đặc biệt là tên Phìa trên cao những sẵn chơi, và khẩu hiệu quảng cáo của William Bames: “Tư duy chiến lược, đừng cạnh tranh khi không có nó Avinash Dixit Barry Nahbuff HÀNH VI CHIẾN LƯỢC LÀ GÌ? Mọi người phải xử sự như thể nào trong xã hội? Câu trả lời của chúng tôi ở đây không liên quan đến đạo đức hay nghi lễ xã giao. Chúng tôi cũng không định cạnh tranh với các triết gia, các nhà truyền giáo, thậm chí cả Emily Post. Chủ đề của chúng tôi tôi có tác động đến cuộc sống của chúng ta không ít hơn đạo đức và phong tục tập quán, mặc dù về ý nghĩa thi có thể không được cao quý như vậy. Cuốn sách này nói về hành vi chiến lược. Tất cả chúng ta dù muốn hay không đều là các chiến lược gia. Là một chiến lược gia giỏi tốt hơn là chiến lược gia tồi và cuốn sách này muốn giúp các bạn hoàn thiện các kỹ năng về phát hiện và sử dụng các chiến lược hiệu quả của mình. Công việc, thậm chí cuộc sống xã hội là một dòng chảy không ngừng của các quyết định. Theo đuổi sự nghiệp, quản lý doanh nghiệp ra sao, kết hôn với ai, nuôi dạy con cái như thế nào, có nên ra ứng cử tổng thống không chi là một vài ví dụ cho những lựa chọn mang tính định mệnh như vậy. Yếu tố chúng trong tất cả các tình huống này là bạn không hành động trong một môi trường toàn không. Thay vào đó, bạn bị bao quanh bởi những người ra quyết định tích cực khác, những người mà lựa chọn của họ tạo tác với lựa chọn của bạn. Sự tương tác này có một tác động lượng trọng lên suy nghĩ và hành động của bạn. Để minh họa điểm này, hãy nghĩ đến sự khác nhau giữa quyết định của một người lính cúi và của một vị tướng. Khi người lính cúi quyết định chặt một cây, anh ta không chờ đợi các cây củi sẽ đánh lại mình; môi trường của anh ta là trung lập. Còn khi vị tướng quyết định đốn hạ quân địch, trong kế hoạch của mình, ông ta phải trù tính và tìm cách vượt qua sự kháng cự. Cũng giống như vị tướng, bạn cần nhận ra rằng các đối thủ cạnh tranh trong kinh doanh của bạn, người bạn đời tương lai của bạn, thậm chí cả đứa con nhỏ của bạn cũng đều là những người thông thái và hành động có chủ đích. Các mục đích của họ thường mâu thuẫn với bạn, nhưng chúng bao gồm cả những cơ hội liên minh tiềm tàng. Lựa chọn của cả nhân bạn phải cho phép chịu được sự mâu thuẫn đó và sử dụng được cơ hội hợp tác. Các quyết định tương tác lẫn nhau như vậy được gọi là quyết định chiến lược, còn kế hoạch hành động phù hợp với quyết định như vậy được gọi là chiến lược. Cuốn sách này sẽ giúp bạn tư duy một cách chiến lược và sau đó chuyển những nghĩ đó thành hành động. Ngành khoa học xã hội chuyên nghiên cứu quá trình ra các quyết định chiến lược được gọi là Lý thuyết trò chơi. Các trò chơi trong lý thuyết này bao gồm từ chơi cơ đến nuôi dạy trẻ, từ quản vọt đến Các thương vụ thâu tóm trong kinh doanh, từ quảng cáo đến kiểm soát chạy đua vũ trang. Theo nhà văn hài hước người Hungary George Mikes thì “Nhiều người châu Âu lục địa cho rằng cuộc đời là một trò chơi; người Anh nghĩ rằng môn crike mới là trò chơi”. Chúng tôi cho rằng cả ý kiến đều đúng
Để chơi được những trò chơi này đòi hỏi nhiều loại kỹ năng khác nhau. Các kỹ năng cơ bản như khả năng ném bóng vào rổ, sự am hiểu về các tiền tệ trong luật, hay chơi bài poker, thuộc về một loại kỹ năng; tư duy chiến lược là một loại khác. Tư duy chiến lược bắt đầu từ những kỹ năng cơ bản của bản thân và xem xét xem làm thế nào để sử dụng chúng một cách tốt nhất. Là luật sư, bạn phải ra một quyết định có tính chiến lược để bảo vệ thân chủ của bạn. Là huấn luyện viên biết được đội bóng của bạn chuyên bóng hay dẫn bóng tất đến đâu và đội kia phản ứng lại trước mỗi lựa chọn như thế nào, là huấn luyện viên bạn sẽ phải ra quyết định nên chuyển bóng hay dẫn bóng. Đôi khi, chẳng hạn như khi các siêu cường quốc cân nhắc về một cuộc phiêu lưu có khả năng dẫn đến chiến tranh hạt nhân, tư duy chiến lược còn có nghĩa là biết khi nào không nên chơi. Mục đích của chúng tôi là hoàn thiện IQ chiến lược của bạn. Tuy nhiên, chúng tôi không cố đưa ra một cuốn sách với những phương pháp tạo ra chiến lược. Chúng tôi chỉ phát triển các ý tưởng và nguyên tắc của tư duy chiến lược; để áp dụng chúng vào một tình huống cụ thể mà bạn đang đối mặt và tìm lựa chọn đúng đắn ở đó, bạn sẽ phải làm thêm một số công việc nữa. Đó là bởi vì những đặc thù trong mỗi tình huống có thể rất khác nhau về một số khía cạnh quan trọng và bất kỳ giải pháp tổng quát cho hành động nào mà chúng tôi đưa ra cho bạn cũng có thể trở thành sai lầm. Trong từng tình huống bạn sẽ cần phải xem xét đồng thời các nguyên tắc tắc cho một chiến lược đúng đắn mà chúng tôi thảo luận ở đây và đồng thời cả các nguyên tắc từ những nghiên cứu cứu cần nhắc khác nữa. Bạn phải biết kết hợp hợp chúng và khi chúng mâu thuẫn với nhau, hãy đánh giá những điểm mạnh tương đối trong các cách lập luận khác nhau. Chúng tôi không hứa sẽ giải đáp tất cả các câu hỏi mà có thể có của bạn. Khoa học về lý thuyết trò chơi vẫn còn là một nghệ thuật. Chúng tôi cũng cung cấp những gì dẫn để chuyển ý tưởng thành hành động. Chương 1 đưa ra một vài ví dụ cho thấy vấn đề chiến lược này sinh như thế nào trong một loạt các quyết định khác nhau. Chúng tôi chỉ ra những chiến lược nào là hiệu quả, không thật hiệu quả và thậm chí cả một vài chiến lược thực sự rất kém. Các chương tiếp theo sẽ xây dựng từ ví dụ thành hệ thống, hay khuôn khổ cho tư duy. Trong những chương cuối, chúng tôi lấy một vài nhóm tình huống chiến lược phổ biến – chính sách kẽ miệng hố chiến tranh, chính sách tranh cử, các động cơ cơ thúc đẩy và quá trình thưởng lượng – để các bạn thấy các nguyên tắc tác được áp dụng trong thực tế như thế nào.