**1. KHỞI SỰ DOANH NGHIỆP VÀ KHỞI NGHIỆP ĐỔI MỚI SÁNG TẠO**
Có nhiều cách định nghĩa và tiếp cận các khái niệm như khởi nghiệp, khởi nghiệp sáng tạo, khởi sự kinh doanh, tinh thần doanh chủ; nhưng chúng tôi muốn thống nhất trong phạm vi cuốn sách này một số cách hiểu như dưới đây. Không muốn đưa ra những định nghĩa mang tính hàn lâm, chúng tôi chỉ đơn giản đưa ra quan điểm và cách hiểu của chúng tôi về từng khái niệm: **Khởi nghiệp:** Ai bắt đầu một sự nghiệp cũng là khởi nghiệp, không phân biệt đó là làm thuê, hay tự làm. Việc tạo ra một hộ kinh doanh, một doanh nghiệp, hay một công việc kinh doanh (không có tư cách pháp nhân nào) hay bắt đầu từ trường học để có thể gọi là khởi nghiệp.
**Khởi nghiệp sáng tạo (startup):**
Là tổ chức đi tìm kiếm một mô hình kinh doanh mới, có thể nhân rộng ra được và lặp lại được. Nói một cách khác, khởi nghiệp sáng tạo thì yếu tố sáng tạo là quan trọng số 1. Sự sáng tạo cần xác định rõ là ở phạm vi nào, quốc gia, khu vực hay quốc tế. Vì chúng ta là tìm kiếm những giá trị mới, mô hình mới, sự xuất hiện của các nhà đầu tư là hoàn toàn để hiểu bởi lẽ nhà đầu tư cũng tìm kiếm những thị trường mới, mô hình mới để đặt đà tăng trưởng nhanh, mạnh mẽ. Do đó, khởi nghiệp sáng tạo thường gắn với đầu tư, pitching, vườn ươm, tăng tốc.
**Khởi sự kinh doanh:**
Là bắt đầu một công việc kinh doanh không quan trọng đó là khởi nghiệp sáng tạo hay thông thường. Không có gì to tát khi trọn thành khởi nghiệp sáng tạo (startup) hay khởi sự kinh doanh truyền thống. Quan trọng là khi định vị mình ở đâu, bạn sẽ thấy rõ ràng chiến lược và tầm nhìn cho công việc kinh doanh của mình. **Tinh thần làm chủ (entrepreneurship):** Hay có tên gọi khác là tinh thần doanh nhân hoặc tinh thần doanh chủ. Không phân biệt khởi nghiệp sáng tạo hay khởi sự kinh doanh thông thường, việc làm chủ một công việc, quản lý doanh nghiệp và chủ động của mỗi con người trong tổ chức là số 1 trong sự thành công của tổ chức. “Tinh thần này không chỉ giới hạn trong làm chủ doanh nghiệp, mà còn ở khía cạnh làm chủ phòng ban, làm chủ sự nghiệp cá nhân, làm chủ công việc của mình, & quan trọng nhất LÀM CHỦ BẢN THÂN”.
**2. HỆ SINH THÁI KHỞI NGHIỆP**
**2.1. CÁC CẤU PHẦN CỦA HỆ SINH THÁI KHỞI NGHIỆP**
Vậy hệ sinh thái khởi nghiệp là gì? Gồm những cấu phần nào? Và nhìn vào đâu để thấy ta đang thiếu những gì? Dưới đây là một khung đề tham khảo về cấu phần của hệ sinh thái khởi nghiệp do Founder Institute đưa ra như một bản thử nghiệm và mang tính chất tham khảo. Khung tham chiếu này dựa ra bức tranh chung của khởi nghiệp qua các giai đoạn, kèm theo đó là những đơn vị, tổ chức đang góp vào sự phát triển của khởi nghiệp tương ứng với từng giai đoạn. **IDEA-STAGE (giai đoạn lên ý tưởng)** Ở giai đoạn này, các bạn trẻ/doanh nhân tương lai sẽ truyền cảm hứng, được đào tạo hoặc những kiến thức, thực hành, phát triển kỹ năng và thẩm định ý tưởng cùng như học cách xây dựng dự nhóm và bước đầu phát triển sản phẩm. Trong giai đoạn này, 3 nội dung quan trọng được đề cập đến là: – Ai đang truyền cảm hứng để các bạn chọn con đường khởi nghiệp (đó là báo chí, truyền thông, là trường đại học, hay chính là các sự kiện mang tính truyền cảm hứng từ doanh nhân thành đạt?). – Ai đang đóng vai trò giáo dục đào tạo để các bạn trang bị những kỹ năng, thực hành và phát triển ý tưởng của mình? (ở đây, không chỉ có vai trò của các trường học mà còn có cả những trường đào tạo kinh doanh, các công ty đào tạo v.v…). – Ai đang hỗ trợ các bạn thẩm định ý tưởng? Việc thẩm định ý tưởng đòi hỏi bạn phải có một đội, và những nguồn lực, vậy sự kiện nào hay tổ chức nào đang giúp bạn tìm được thành viên nhóm và cùng nhau triển khai dự án?
**LAUNCH-STAGE (giai đoạn sản phẩm ra thị trường)** Giai đoạn này, các doanh nhân sẽ bước đầu xây dựng và chính thức hóa công ty, phát triển sản phẩm, lấy phản hồi của khách hàng và chuẩn bị cho bước tiếp theo. Bước này, trải qua 3 bước: – **Bắt đầu:** Cần có kiến thức về pháp lý và hỗ trợ tài chính nhỏ và chỗ ngồi cho startup. Vậy ai đang cung cấp dịch vụ chuyên sâu này? – **Phát triển:** Việc chính thức phát triển công ty đòi hỏi hình thành kế toán, nhân sự (ở cấp độ đơn giản), và sự ươm mầm từ các chương trình vườn ươm và cố vấn khởi nghiệp. – **Tung sản phẩm ra thị trường:** Sự xuất hiện của các chương trình tăng tốc khởi nghiệp, cố vấn hoặc vốn đầu tư đóng vai trò quan trọng cho sự bùng nổ của startup. Những sự kiện kết nối, hướng dẫn startup pitching, gặp gỡ nhà đầu tư đóng vai trò hết sức quan trọng trong sự tập.
**GROWTH-STAGE (tăng trưởng)** Giai đoạn này, các khởi nghiệp chúng tỏ được bản thân, được cộng đồng ghi nhận và mở rộng quy mô. Đây chính là giai đoạn cần đến các nguồn vốn hỗ trợ, đầu tư thiên thần, đầu tư mạo hiểm và hỗ trợ truyền thông. – Giai đoạn được ghi nhận bởi thị trường, startup muốn tiến những bước xa hơn cần phải thiết lập quan hệ tốt hơn với các nhà đầu tư, tìm kiếm các nhà sáng lập mới để bổ sung vào đội ngũ. Những sự kiện, mạng lưới và tổ chức hỗ trợ kết nối nhà đầu tư đóng vai trò sống còn trong giai đoạn này. Một môi trường có sẵn những nhà đầu tư chủ động tìm đến dự án thực sự sẽ là cơ hội lớn cho các startup và tiết kiệm nguồn lực cho họ rất nhiều. Nhiều thị trường cũng thiếu vắng những nhà đầu tư chuyên nghiệp hoặc sự thiếu hiểu biết về tài chính cá hai bên tồn tại cả chứng tỏ một thì trường còn non nớt. – Giai đoạn cấp vốn, không ai khác chính nhà đầu tư thiên thần, các quỹ tài chính tin dùng vì mô và các quỹ đầu tư mạo hiểm là những người cuối cùng và hỗ trợ cho các startup trong giai đoạn này. – **Tăng trưởng:** Vấn đề tăng trưởng đòi hỏi sự mở rộng về quy mô và chất. Chỗ làm việc, con người, cơ cấu tổ chức đều cần có sự điều chỉnh. Câu hỏi đặt ra là ai trong hệ sinh thái khởi nghiệp đang hỗ trợ cung cấp dịch vụ về chỗ ngồi, hay chương trình tăng tốc phục vụ tăng trưởng? Đội ngũ tư vấn và huấn luyện viên cao cấp có sẵn hay không? **The Supporters (những người hỗ trợ)** Để bước đi của khởi nghiệp diễn ra suôn sẻ hơn, mọi hệ sinh thái khởi nghiệp đều cần những người hỗ trợ có đủ năng lực và nhiệt huyết.
**EVANGELISTS (người truyền giáo)** Đó chính là những doanh nhân thành đạt, họ không chỉ làm sứ mệnh dẫn đường, truyền cảm hứng mà còn đóng vai trò khai sáng cho các startup nhờ những trải nghiệm trên thị trường họ đã có. Họ cũng là người đôi khi kéo các tướng trẻ về mặt đất để các startup suy nghĩ thực tế hơn và lường trước những vấn đề khó khăn có thể gặp phải khi khởi nghiệp. Ở giai đoạn này, nhiều người nhận về câu chuyện thành công, song song trên thực tế, việc khuyến khích chấp nhận thất bại và học từ từ thất bại cũng là một cách làm tốt để xây dựng một tư duy và đứng đắn trong khởi nghiệp. **GOVERNMENT (chính phủ)** Các tổ chức công động vai trò quan trọng trong cuộc chơi khởi nghiệp, họ không chỉ tạo khung chính sách mà còn hỗ trợ các cộng đồng khởi nghiệp đặc biệt trong giai đoạn 2. Mặt khác, chính phủ không nên là