Thị trường tài chính là nơi diễn ra giao dịch mua, bán các công cụ tài chính. Về mặt bản chất, thị trường tài chính là nơi diễn ra sự dịch chuyển vốn từ những người có vốn nhàn rỗi đến người có nhu cầu sử dụng. Đây cũng chính là nơi tập trung huy động các nguồn vốn trong xã hội để tái tri ngàn hạn, trung hạn và dài hạn cho các chia sẻ trong nền kinh tế. Căn cứ vào thời gian chuyển vốn, thị trường tài chính được chia thành 2 loại là thị trường tiền tệ (money market) và thị trường vốn (capital market). Thị trường tiền tệ là một bộ phận đó của thị trường tài chính mà tại đó diễn ra các hoạt động giao dịch mua bán các công cụ tài chính ngắn hạn. Công cụ tài chính ngắn hạn là các công cụ tài chính có thời gian đáo hạn nhỏ hơn 1 năm.
Thị trường tiền tệ bao gồm thị trường liên ngân hàng (interbank market), thị trường hối đoái (foreign exchange market), thị trường vay ngân hàng (short-term loan market). Các công cụ tài chính ngắn hạn được giao dịch trên thị trường tiền tệ bao gồm: tín phiếu kho bạc (treasury bills), các khoản vay liên ngân hàng, giấy chấp thuận thanh toán của ngân hàng, kỳ phiếu thương mại, kỳ phiếu ngân hàng, chứng chỉ tiền gửi ngân hàng… Thị trường vốn là một bộ phận của thị trường tài chính mà tại đó diễn ra hoạt động giao dịch mua bán các công cụ tài chính dài hạn. Công cụ tài chính dài hạn là các công cụ tài chính có thời gian đáo hạn từ 1 năm trở lên. Thị trường vốn bao gồm 3 thị trường chính: thị trường cho thuê tài chính (leasing market), thị trường tín dụng trung và dài hạn hay còn gọi là thị trường thế chấp (mortgage market) và thị trường chứng khoán (securities market). Trong ba thị trường trên, thì thị trường chứng khoán có vị trí quan trọng nhất trong việc tập trung và huy động vốn tài trợ cho các doanh nghiệp và địa nên kinh tế.
**3. Phân loại thị trường chứng khoán:**
Căn cứ vào tính chất chuyển vốn, thị trường chứng khoán được chia thành thị trường sơ cấp (primary market) và thị trường thứ cấp (secondary market). Thị trường sơ cấp là thị trường mua bán các chứng khoán mới phát hành. Trên thị trường này, vốn từ nhà đầu tư sẽ được chuyển sang nhà phát hành thông qua việc nhà đầu tư mua các chứng khoán mới phát hành. Thị trường này chính là thị trường phát hành. Thông qua thị trường sơ cấp, quy mô vốn của đơn vị phát hành và của nền kinh tế sẽ gia tăng. Thị trường thứ cấp là nơi diễn ra hoạt động giao dịch mua bán các chứng khoán đã được phát hành trên thị trường sơ cấp, đảm bảo tính thanh khoản cho các chứng khoán đã phát hành. Hoạt động trên thị trường thứ cấp không trực tiếp thúc hiện chức năng huy động vốn từ đơn vị phát hành và dN nền kinh tế. Xét về bản chất thì thị trường thứ cấp chỉ làm dịch chuyển quyền sở hữu vốn giữa các chủ thể tham gia thị trường mà thôi. Mặc dù không trực tiếp thực hiện chức năng huy động vốn, thì thị trường thứ cấp có ảnh hưởng đến khả năng huy động vốn của thị trường sơ cấp. Hoạt động của thị trường thứ cấp mà ảm đạm, tiêu điều thì khả năng huy động vốn mạnh của doanh nghiệp cũng sẽ hạn chế. Ngược lại, nếu không có thị trường sơ cấp thì sẽ không có chứng khoán giao dịch trên thị trường thứ cấp.
Căn cứ vào tính chất hoạt động, thị trường chứng khoán có thể chia thành thị trường giao dịch tập trung và thị trường giao dịch phi tập trung (thị trường OTC). Thị trường giao dịch tập trung là thị trường giao dịch của các chứng khoán đã thỏa mãn những tiêu chuẩn xác định và chỉ diễn ra tại một địa điểm cụ thể với những nguyên tắc và phương pháp giao dịch nhất định. Biểu hiện cụ thể của thị trường giao dịch tập trung là Sở giao dịch chứng khoán.
Thị trường phi tập trung là thị trường giao dịch của các chứng khoán chưa đủ điều kiện giao dịch trên thị trường tập trung thông qua hệ thống điện thoại hoặc máy tính đã nối mạng giữa các thành viên. Căn cứ vào đối tượng giao dịch trên thị trường: Thị trường chứng khoán cũng có thể chia thành các thị trường: thị trường cổ phiếu, thị trường trái phiếu, thị trường các công cụ chứng khoán phái sinh. Thị trường cổ phiếu: thị trường cổ phiếu là thị trường giao dịch và mua bán các loại cổ phiếu, bao gồm cổ phiếu phổ thông và cổ phiếu ưu đãi. Thị trường trái phiếu: thị trường trái phiếu là thị trường giao dịch và mua bán các trái phiếu đã được phát hành, các trái phiếu này bao gồm trái phiếu công ty, trái phiếu đầu tư và trái phiếu chính phủ. Thị trường các công cụ chứng khoán phái sinh: Thị trường các chứng khoán phái sinh là thị trường phát hành và mua đi bán lại các chứng khoán khác như: quyền mua cổ phiếu, chứng quyền, hợp đồng quyền chọn, hợp đồng mang lại (futures)…
**VAI TRÒ CỦA THỊ TRƯỜNG CHỨNG KHOÁN TRONG CƠ CHẾ THỊ TRƯỜNG:**
**1. Tập trung và tích tụ vốn cho đơn vị phát hành và cho nền kinh tế:**
Thị trường chứng khoán có vai trò quan trọng trong việc thu hiến vốn cho đầu tư và phát triển kinh tế. Thông qua hành vi phát hành, các khoản vốn nhàn mạt, rải rác trong dân cư và các tổ chức kinh tế sẽ được huy động. Khi để khoản nhàn rỗi lẫn đến nền kinh tế sẽ được đưa vào hoạt động sản xuất kinh doanh và sẽ góp phần mở rộng sản xuất xã hội. Vai trò này thể hiện từ thị trường chứng khoán sơ cấp và sẽ được tác động dây, khuyến khích thông qua hành vi của thị trường thứ cấp. So với các hình thức huy động vốn khác của doanh nghiệp, thì thị trường chứng khoán có khả năng huy động vốn rông rãi hơn, phương thức thực hiện linh hoạt, đa dạng có thể đáp ứng nhanh chóng những thủ tục nhanh nhau của người cần đến am hiểu về hiệu quả và kịp thời trong các quyết định đầu tư.
‘Thông qua thị trường chứng khoán, Chính phủ và chính quyền các địa phương cũng có thể huy động trực tiếp các nguồn vốn cho mục đích sử dụng và đầu tư phát triển hạ tầng kinh tế, phục vụ nhu cầu chung của xã hội. Trên thế giới, mỗi năm có hàng ngàn tỷ USD giá trị chứng khoán được phát hành nhằm thu hút vốn trên phạm vi toàn cầu. Riêng các quốc gia đang phát triển hàng năm cũng thu hút hàng trăm tỷ USD qua phát hành cổ phiếu và trái phiếu trên thị trường vốn quốc tế.