Đây là báo cáo đánh giá dự án SNRM (Sustainable Natural Resource Management) – Dự án quản lý tài nguyên thiên nhiên bền vững do Cơ quan Hợp tác Quốc tế Nhật Bản (JICA) hỗ trợ. Báo cáo được thực hiện bởi GS.TS Võ Đại Hải – Viện Khoa học Lâm nghiệp Việt Nam vào tháng 4/2020 tại Hà Nội.
Nội dung tài liệu tập trung vào việc đánh giá hiệu quả triển khai dự án, bao gồm quản lý rừng, bảo tồn tài nguyên thiên nhiên, phát triển sinh kế bền vững cho cộng đồng địa phương, cũng như phân tích các yếu tố môi trường – xã hội liên quan. Báo cáo cũng chỉ ra những thành tựu, thách thức và đưa ra khuyến nghị nhằm nâng cao hiệu quả quản lý tài nguyên rừng ở Việt Nam trong dài hạn.
Đây là nguồn tư liệu quan trọng cho các nhà nghiên cứu môi trường, cơ quan quản lý tài nguyên thiên nhiên, tổ chức phát triển và sinh viên ngành lâm nghiệp, quản trị môi trường.
1. Đặt vấn đề
Cơ quan hợp tác quốc tế Nhật Bản (JICA) và Bộ Nông Nghiệp và Phát Triển Nông Thôn (Bộ NN & PTNT) gần đây đã đưa ra một dự án chung có tên là “Dự án Quản lý Tài nguyên Thiên nhiên Bền vững (SNRMP)” nhằm nâng cao năng lực của ngành lâm nghiệp Việt Nam trong quản lý tài nguyên thiên nhiên bền vững. SNRMP bao gồm 4 hợp phần sau để giải quyết các vấn đề quan trọng về quản lý tài nguyên thiên nhiên bền vững ở Việt Nam, cụ thể: i) quản lý rừng bền vững thông qua sự thúc đẩy của REDD+ và ii) bảo tồn ĐDSH thông qua phát triển quản lý hệ thống sinh thái hợp tác trong lĩnh vực này cũng như các cuộc thảo luận chính sách.
- Hợp phần 1: Hỗ trợ chính sách
- Hợp phần 2: Quản lý rừng bền vững và REDD+
- Hợp phần 3: Bảo tồn ĐDSH
- Hợp phần 4: Chia sẻ kiến thức
Hợp phần 3, hợp phần bảo tồn ĐDSH (sau đây gọi tắt là Dự án), sẽ được thực hiện trong khu dự trữ sinh quyển mới được thành lập có tên là khu Dự trữ sinh quyển thế giới Lang Biang (DTSQLB) ở tỉnh Lâm Đồng. Đây là khu DTSQ thứ 9 của Việt Nam và là khu DTSQ đầu tiên ở vùng Tây Nguyên, thuộc tỉnh Lâm Đồng được UNESCO công nhận năm 2015. Tổng diện tích khu DTSQLB là 275.429 ha, bao gồm 34.943 ha vùng lõi, 72.232 ha vùng đệm và 168.264 ha vùng chuyển tiếp. Khu DTSQLB nằm trên địa bàn 5 huyện: Lạc Dương, Lâm Hà, Đơn Dương, Đức Trọng, Bảo Lâm và thành phố Đà Lạt.
Vùng lõi khu DTSQLB nằm trong Vườn quốc gia Bidoup – Núi Bà, vùng đệm là các diện tích rừng tự nhiên và rừng trồng bao quanh vùng lõi. Vùng chuyển tiếp bao gồm thành phố Đà Lạt và các huyện tiếp giáp với vùng đệm.
Mục tiêu chính của dự án là thiết lập một hệ thống quản lý hệ sinh thái tích hợp và hợp tác để bảo tồn và quản lý bền vững khu DTSQLB. Đặc biệt, dự án hướng đến: i) thiết lập một khung thể chế cần thiết cho quản lý và hoạt động của khu DTSQLB; ii) nâng cấp/cải thiện mô hình quản lý hợp tác với cơ chế chia sẻ lợi ích (BSM) như một công cụ bảo tồn & sinh thái rừng ở vùng lõi và vùng đệm của khu DTSQ; và iii) sử dụng kết quả giám sát rừng và giám sát ĐDSH để quản lý vùng lõi và vùng đệm của khu DTSQLB.
Đến cuối tháng 12 năm 2019, Hợp phần 3 đã thực hiện thành công và gần như hoàn thành tốt các hoạt động của các Tiểu Hợp phần. Các hệ thống/công cụ được hợp phần 3 phát triển sẽ được sử dụng rộng rãi trong Khu DTSQLB và các khu sinh quyển ở Việt Nam để quản lý tốt hơn các hệ sinh thái sau khi dự án kết thúc. Do đó, việc đánh giá các hệ thống/công cụ do Hợp phần 3 phát triển là điều hoàn toàn cần thiết để thuyết phục các tổ chức có liên quan áp dụng.
Báo cáo này được xây dựng theo hợp đồng tư vấn ký kết với tổ chức JICA – Dự án SNRMP (Hợp phần 3) để đánh giá các hoạt động của dự án theo 5 yếu tố: sự cần thiết, hiệu suất, tác động, hiệu quả và tính bền vững. Việc đánh giá bao gồm cả các chính sách có liên quan đến hệ thống/công cụ do Hợp phần 3 đã phát triển thông qua việc phân tích.
